कारक र विभक्ति - KARAK RA BIBHAKTI

 

 

Words or pronouns that are related to verbs are called Kaarak. The markers that indicate the Kaarak are known as Vibhakti. In other words, Kaarak refers to the nominal elements in a sentence that fulfill roles such as subject (Karta), object (Karma), instrument (Karan), etc., in relation to the verb's function. Similarly, the suffixes that determine the function of the nominal elements used in a sentence are called Vibhakti.

क्रियासँग सम्बन्ध राख्ने नाम वा सर्वनामलाई कारक भनिन्छ । कारक बुझाउने चिह्नलाई विभक्ति भनिन्छ । अथवा क्रियाको प्रकार्यसित सम्बन्ध राखी वाक्यमा कर्ता, कर्म, करण आदि भूमिका निवार्ह गर्ने नामिक पदलाई कारक भनिन्छ । त्यस्तै वाक्यमा प्रयुक्त नामिकपदको कामलाई विभक्त गर्ने प्रत्ययलाई विभक्ति भनिन्छ ।

कारक र विभक्तिका प्रकार : (Types of factors and inflections:)

निम्नअनुसार राखेर अध्ययन गर्न सकिन्छ ।

कारक	भूमिका	विभक्ति	विभक्ति चिह्न	उदाहरण
कर्ता	काम गर्ने (कसले/को ?)	प्रथमा	ले/बाट/द्वारा	म पुस्तक पढ्छु ।
कर्म	कामको असर पर्ने (के/कसलाई ?)	द्वितीय	लाई/कन	तिमीले रामलाई पिट्यौ।
करण	काम गर्ने साधन हेतु/कारण (केले / केको सहायता?)	तृतीय	ले/बाट/ द्वारा	ऊ कलमले लेख्छ । ज्वरोले थला परियो ।
सम्प्रदान	जसका लागि काम गरिन्छ (प्रापक/ कसलाई ?)	चतुर्थी	लाई/लागि/ निम्ति	बाबाले आमालाई सारी किनिदिनुभयो।
अपादान	छुट्टिने स्थान/ सुरु हुने समय  (कहाँबाट ? )	पञ्चमी	देखि/बाट	ऊ विराटनगरबाट आयो।
सम्बन्ध	-	षष्ठी	को/का/की/रो/ रा/री/नो/ना/नी	हरिकी दिदीको बिहे भयो।
अधिकरण	अधार दिने (कहाँ)	सप्तमी	मा/माथि/भित्र विषे/मुनि	गिलासमा चिया छ।
सम्बोधन	-	-	ए/हे/ओ	ए ­­! राम....
१)     रामले जङ्गलबाट हँसियाले घाँस काटेर डोकामा हालेर ल्यायो र भैँसिलाई दियो । राम= कर्ता     जङ्गलबाट= अपादान    घाँस= कर्म    हँसिया= करण   डोको= अधिकरण    भैँसी= सम्प्रदान